SLS nedir?

Sodyum Lauril Sülfat (SLS), birçok diş macununda bulunan, köpürmeyi sağlayan deterjan/yüzey aktif maddedir.

Görevi:

• Diş yüzeyindeki plak ve yiyecek artıklarının yüzeyden ayrılmasını kolaylaştırmak

• Macunun ağızda yayılmasını ve “temizlik hissini” artırmak

• Fırçalarken oluşan köpüğü sağlamak

Diş macunlarındaki SLS konsantrasyonu genellikle %0,5–2 arasındadır.

SLS Neden Diş Macunlarında Kullanılıyor?

Avantajları:

• Plak ve yiyecek artıklarını diş yüzeyinden uzaklaştırmaya yardımcı olur.

• Köpük sayesinde macun ağızda daha kolay yayılır, hastaya “etkili temizledim” hissi verir.

• Üretim maliyeti düşüktür, bu nedenle yaygın olarak tercih edilir.

Önemli nokta:

SLS tek başına diş çürüğünü veya diş eti iltihabını önleyen bir madde değildir. Asıl koruyucu etki fırçalama tekniği, süresi ve florür gibi aktif içeriklerden gelir.

SLS Güvenli mi?

Bilimsel çalışmalara göre:

• SLS sistemik olarak toksik bir madde değildir; diş macununda kullanılan dozlarda vücuda emilimi çok düşüktür.

• Ana sorun, yerel (lokal) tahriş potansiyelidir; yani cilt ve ağız mukozasında hassasiyet, yanma, kuruluk hissi, soyulma gibi etkiler oluşturabilmesidir.

2023 tarihli kapsamlı bir derleme (40 çalışmanın incelendiği) SLS’li diş macunlarının diş ve dişeti sağlığı üzerine yararları ve yan etkilerini inceledi; sonuç olarak:

• SLS içeren diş macunları plak ve gingivitis kontrolünde etkili,

• Ancak hassas dokularda veya belirli hastalıklarda irritasyon riskini artırabildiği vurgulanmıştır.

SLS’nin Ağız İçindeki Olası Yan Etkileri

1. Ağız Mukozasında Tahriş ve Soyulma (Deskuamasyon)

Bazı kişilerde SLS içeren diş macunu kullanımı sonrası:

• Yanak içlerinde veya dudak mukozasında beyaz, soyulan tabakalar,

• Yanma veya batma hissi,

• “Dudaklarım/yanaklarım kabuk kabuk soyuluyor” şikayetleri görülebilir.

Eski ve yeni çalışmaların ortak bulgusu:

• SLS içeren diş macunlarının, mukozayı tahriş ederek soyulmaya yol açabildiği,

• Aynı formülasyonun SLS’siz versiyonunda bu sorunun anlamlı derecede azaldığı yönündedir.

Bu durum herkeste görülmez; bireysel hassasiyet önemli rol oynar.

2. Tekrarlayan Aftöz Stomatit (Aft) ile İlişkisi

Bu konuda artık oldukça iyi kalite kanıtlar var.

2019 tarihli bir sistematik derleme ve meta-analiz, SLS içeren ve içermeyen diş macunlarını, tekrarlayan aftöz stomatit (RAS) hastalarında karşılaştırdı (4 randomize çapraz klinik çalışma, 124 hasta). Sonuç:

• SLS içermeyen diş macunu, SLS içeren macuna göre:

  
  

  • Aft sayısını anlamlı derecede azalttı

  • Aftların toplam süresini kısalttı

  • Atak sayısını azalttı

  • Ağrıyı azalttı

  
  
  
  

• Yani; RAS’lı hastalarda SLS içermeyen diş macunu önerilmesi, kanıta dayalı bir yaklaşım.

Daha eski randomize kontrollü çalışmalar da, SLS içermeyen diş macununa geçildiğinde aft sıklığı ve şiddetinde azalma bildirmiştir.

3. Plak, Gingivitis ve SLS – “Daha İyi Temizler” mi?

120 genç yetişkinle yapılan, çift kör, randomize kontrollü bir klinik çalışmada:

• Bir grup SLS içeren, diğer grup SLS içermeyen diş macunu ile 8 hafta boyunca dişlerini fırçaladı.

• Birincil sonuç: gingival kanama (BOMP)

• İkincil sonuçlar: plak skorları, gingival abrazyon, hasta memnuniyeti.

Sonuçlar:

• Her iki grupta da plak ve gingival kanamada anlamlı azalma oldu.

• SLS içeren ve içermeyen macunlar arasında plak ve gingival kanama açısından fark bulunmadı.

• Hastalar, tat, ferahlık ve köpürmeyi SLS’li macunda daha çok beğendi.

Bu şu anlama gelir:

SLS, diş eti sağlığı için olmazsa olmaz değildir.

Doğru formüle edilmiş SLS’siz diş macunları da plak ve gingivitis kontrolünde en az SLS’li macunlar kadar etkilidir.

4. Florürle Etkileşim

SLS’nin diş minesine florür bağlanmasını olumsuz etkileyebileceğini gösteren deneysel çalışmalar vardır:

• SLS, mukozal geçirgenliği artırmakta ve florürün mineye tutunmasını değiştirebilmektedir.

• Eski ama sık atıf alan bir derleme, SLS’nin bu etkileşimiyle florürün çürük önleyici etkisini teorik olarak azaltabileceğini ve alternatif deterjanların araştırılması gerektiğini belirtmiştir.

Bu bulgular ağırlıklı olarak in vitro ve erken klinik verilere dayandığı için, günlük klinik pratikte çürük insidansı üzerine etkisini kesin olarak söylemek zordur; ancak gereksiz yere yüksek SLS maruziyetinden kaçınmak lehine yorumlanmaktadır.

Hangi Hastalarda SLS’siz Diş Macunu Önerilebilir?

Tekrarlayan aftöz stomatit hastaları

SLS’siz macunla aft sayısı, süresi ve ağrısında azalma gösterilmiş durumda.

1. Behçet hastalığı ve sık oral ülserle seyreden diğer hastalıklar

   • Çalışmaların bir kısmı direkt RAS üzerine, ancak mantık ve bazı ek veriler Behçet’te de SLS’siz ürünler lehine.

   
   

   2. Ağız mukozasında soyulma (deskuamasyon), yanma, hassasiyet şikâyeti olanlar

   
   

   • SLS içeren ürünleri kesince semptomların azaldığı olgular ve seriler mevcut.

   
   

   3. Oral cerrahi sonrası erken dönem (ör. çekim, implant, mukogingival cerrahi)

   
   

   • İn vitro çalışmalar SLS’nin yara iyileşmesini yavaşlatabileceğini gösteriyor; bu nedenle erken iyileşme döneminde SLS’siz ürünlerle devam etmek ihtiyatlı bir yaklaşım.

   
   

   4. Ağız kuruluğu (xerostomi) şikâyeti olan hastalar

   
   

   • SLS, bazı bireylerde kuruluk ve yanma hissini artırabilir; SLS’siz, daha nazik formülasyonlar bu hastalarda daha rahat tolere ediliyor.

   
   

   5. Çocuklarda sık aft/ülser şikâyeti olanlar

   
   

   • Randomize çalışmaların çoğu erişkinlerde, ancak ülser oluşturan irritanlardan kaçınma prensibi çocuklar için de geçerli.

   
   
   
   

• “Diş macununuzdaki SLS, köpürmeyi ve temizlenme hissini sağlayan bir maddedir.”

• “Sağlıklı bireylerde çoğu zaman sorun yaratmaz; ancak hassas ağızlarda, aftı sık olan kişilerde veya mukozası çabuk tahriş olanlarda problemi artırabilir.”

• “Bilimsel çalışmalar, sık aftı olan kişilerde SLS içermeyen diş macununa geçildiğinde aftların azaldığını, daha çabuk iyileştiğini gösteriyor.”

• “Plak ve diş eti iltihabını kontrol etmek için mutlaka SLS olması gerekmiyor; SLS’siz diş macunları da doğru kullanıldığında aynı derecede etkilidir.”

• “Eğer ağzınızda yanma, soyulma, sık aft gibi sorunlar yaşıyorsanız, SLS’siz bir diş macunu denemek bilimsel olarak mantıklı bir seçenektir.”

Sık Sorulan Sorular

1. SLS kanser yapar mı?

Şu ana kadar SLS içeren diş macunlarının kanser yaptığına dair bir kanıt yoktur. Mevcut veriler, SLS’nin temel sorununun lokal tahriş olduğunu göstermektedir; sistemik toksisiteyle ilgili bir ilişki ortaya konmamıştır.

2. Köpük azsa diş macunu iyi temizlemiyor mu demektir?

Hayır.

Temizliğin esas belirleyicisi:

• Fırçalama tekniği

• Fırçalama süresi

• Florür ve diğer etkin maddeler

Köpük miktarı, daha çok subjektif “temizlik hissi” ile ilişkilidir.

3. SLS’siz diş macununa geçersem dişlerim daha çok çürür mü?

Mevcut klinik çalışmalar, SLS’siz diş macunlarının plak ve gingivitis kontrolünde SLS içerenlere eşit derecede etkili olduğunu göstermektedir.

Çürük açısından koruyucu olan esas içerik florürdür; SLS değil.

4. SLS herkeste zararlı mı?

Hayır.

Birçok kişi SLS içeren ürünleri yıllarca hiçbir şikâyet olmadan kullanabilir.

SLS’nin problem oluşturduğu grup, hassas mukozalı veya belirli ağız içi hastalığı olan kişilerdir.

Özet

1. SLS, diş macunlarında yaygın kullanılan bir deterjandır; esas görevi köpük ve temizlik hissi sağlamaktır.

2. Plak ve gingivitis kontrolü için şart değildir. SLS’siz diş macunları randomize klinik çalışmalarda aynı derecede etkili bulunmuştur.

3. Tekrarlayan aftöz stomatit, Behçet, ağız mukozasında soyulma/yanma, oral cerrahi sonrası erken dönem ve ağız kuruluğu olan hastalarda SLS’siz diş macunu bilimsel olarak tercih edilebilir.

4. Sağlıklı bireylerde SLS genellikle güvenle tolere edilir; ancak hastada ağız içi irritasyon şikâyeti varsa SLS’yi azaltmak veya kaldırmak basit ve riskleri düşük bir müdahaledir.

5. Hastalara, “önemli olan düzenli ve doğru fırçalama ile florür kullanımıdır; köpük miktarı değil” mesajı verilmelidir.

   
   

   Kaynaklar

   
   
   
   

   1. Alli BY, Erinoso OA, Olawuyi AB. Effect of sodium lauryl sulfate on recurrent aphthous stomatitis: a systematic review. J Oral Pathol Med. 2019;48(5):358-364.

   2. Shim YJ, Choi JH, Ahn HJ, Kwon JS. Effect of sodium lauryl sulfate on recurrent aphthous stomatitis: a randomized controlled clinical trial. Oral Dis. 2012;18(7):655-660.

   3. Sälzer S, Rosema NAM, Martin ECJ, et al. The effectiveness of dentifrices without and with sodium lauryl sulfate on plaque, gingivitis and gingival abrasion – a randomized clinical trial. Clin Oral Investig. 2016;20(3):443-450.

   4. Sälzer S, Rosema N, Hennequin-Hoenderdos NL, et al. The effectiveness of a dentifrice without sodium lauryl sulfate on dental plaque and gingivitis – a randomized controlled clinical trial. Int J Dent Hyg. 2017;15(3):203-210.

   5. Kasi SR, Özcan M, Feilzer AJ. Side effects of sodium lauryl sulfate applied in toothpastes: a scoping review. Am J Dent. 2022;35(2):84-88.

   6. Sabri H, Barjoei MMD, Azarm A, et al. The Yin and Yang of sodium lauryl sulfate use for oral and periodontal health: a literature review. J Dent (Shiraz). 2023;24(3):262-276.

   7. Herlofson BB, Barkvoll P. Desquamative effect of sodium lauryl sulfate on oral mucosa: a preliminary study. Acta Odontol Scand. 1993;51(1):39-43.

   8. Herlofson BB, Barkvoll P. Oral mucosal desquamation caused by two toothpaste detergents in an experimental model. Eur J Oral Sci. 1996;104(1):21-26.

   9. Esteves CV, de Campos WG, Paredes WEB, et al. Could sodium lauryl sulfate be an irritant factor in oral mucosal desquamation? Int J Case Rep Images. 2020;11:101184Z01CE2020.

   10. MacDonald JB, Tobin CA, Hurley MY. Oral leukoedema with mucosal desquamation caused by toothpaste containing sodium lauryl sulfate. Cutis. 2016;97(1):E4-E5.

   11. Çam V, Tayfur AC, Yıldız E, et al. Can SLS-free toothpastes help children with Behçet’s disease and recurrent oral aphthae? Trends in Pediatrics. 2025;3(1):1-9 (erken çevrimiçi).

   12. Chuang AH, Bordlemay J, Goodin JL, McPherson JC. Effect of sodium lauryl sulfate (SLS) on primary human gingival fibroblasts in an in vitro wound healing model. Mil Med. 2019;184(Suppl 1):97-101.

   13. Yavnai N. Toothpastes: ingredients, brands, categories and their utilization. Refuat Hapeh Vehashinayim. 2010;27(2):19-27, 61.

   14. Pérez-López D, Varela-Centelles P, García-Pola MJ, et al. Oral mucosal peeling related to dentifrices and mouthwashes: a systematic review. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2019;24(4):e452-e460.