👶

Çocuklarda Dİş Bakımı (0–6 Yaş): Bİlİmsel Gerçekler ve Altın Kurallar

Çocukların diş sağlığı, ağız içindeki gelişimin temeli olduğu için son derece önemlidir. Bu yaşlarda başlayan doğru bakım alışkanlıkları, ileride çürükleri, ağrıları ve ortodontik sorunları büyük ölçüde azaltır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Avrupa Pediatrik Diş Hekimliği Akademisi (EAPD) kılavuzlarına göre aşağıdaki bilgiler kanıta dayalı ve günceldir.

✔️ Bebeklik Dönemi (0–12 Ay)

1. İlk diş fırçalama ne zaman başlar?

İlk süt dişi çıktığı anda fırçalamaya başlanmalıdır.Diş etleri henüz diş çıkmadan önce temiz bir gazlı bezle silinebilir.

2. Hangi fırça ve macun?

• Yumuşak, küçük başlı bebek fırçası

• Pirinç tanesi kadar (çok az) florürlü macun (1000 ppm)

Bilimsel kanıt: Florür, çürüğü %30–40 azaltır (Cochrane 2020).

✔️ 1–3 Yaş Arası: Alışkanlık Dönemİ

1. Florürlü macun şart mı?

Evet. Florür bu yaş grubunda çürüğü en çok azaltan tek maddedir.Kullanan çocuklarda çürük riski %40 düşer.

2. Miktar ne olmalı?

• 1–3 yaş: Pirinç tanesi kadar

• Günde 2 kez fırçalama

3. Biberon çürüğüne dikkat

Uyurken biberonla süt, meyve suyu veya mama vermek çürüğü hızla artırır.

Neden?Şekerli sıvılar diş yüzeyinde uzun süre kalır ve bakteriler asit üretir.

4. Parmak emme ve emzik

3 yaşından sonra parmak emme devam ederse, üst çene ve dişlerde öne doğru itilmeye yol açabilir.

✔️ 3–6 Yaş: Eğİtİm ve Sorumluluk Dönemİ

1. Macun miktarı artık “bezelye tanesi” kadar

EAPD rehberine göre 3 yaş sonrası:

• 1000–1450 ppm florür

• Bezelye tanesi kadar miktar

• Çocuk fırçalasa bile anne-baba mutlaka kontrol etmeli

2. Fırçalama süresi kaç dakika?

2 dakikaÖnerilen: Şarkı, zamanlayıcı, kum saati kullanmak.

3. Ara öğün ve şeker tüketimi

Çürüğün ana nedeni sıklıktır.Ne yediği kadar kaç kez yediği önemlidir.

Bilimsel öneriler:

• Şekerli gıdaları günde 1 kez ile sınırlamak

• Sık atıştırmayı azaltmak

• Öğün sonrası su içirmek

4. Çocuğun kendi kendine fırçalamaya başlaması

Motor becerileri 6–7 yaşa kadar tam gelişmez.Bu yüzden çocuklar “fırçalıyor” gibi görünse de etkili değildir.

Kural: 6 yaşına kadar ebeveyn kontrolü zorunlu.

✔️ Dİş Hekİmİ Zİyaretİ Ne Zaman Başlamalı?

EAPD ve ADA’ya göre:İlk diş çıktıktan sonra ve en geç 1 yaşında ilk muayene yapılmalıdır.

Daha sonra:

• Yılda en az 2 kontrol

• Çürük riski yüksek çocuklarda daha sık takip

✔️ Bİlİmsel Olarak Kanıtlanmış En Etkİlİ Önlemler

1. Florürlü diş macunu

Çürüğe karşı en güçlü koruyucu.

2. Fissür örtücü (dolgu değildir!)

6 yaş civarında çıkan 1. daimi azı dişlerine uygulanır ve çürüğü %80 azaltır.

3. Düzenli kontrol

Diş hekimi erken çürükleri saptayıp önleyici tedavi yapabilir.

4. Aile eğitimi

Ebeveynin alışkanlığı → Çocuğun alışkanlığı.

✔️ Hangi Durumlarda Dİş Hekİmİne Başvurulmalı?

• Şişlik, kızarıklık, ağrı

• Dişlerde beyaz tebeşirimsi lekeler (erken çürük belirtisi)

• Sürekli ağız kokusu

• Düşmeyen süt dişleri

• Eğimli/çapraşık gelen daimi dişler

• Gece diş sıkma

• Travma, düşme, kırık

📌 Kısa Özet (Aİleler İçİn)

• İlk diş → Fırçalamaya başla.

• 0–3 yaş → Pirinç tanesi kadar florür.

• 3–6 yaş → Bezelye tanesi kadar florür.

• Günde 2 kez fırçala.

• Gece biberonu kullanma.

• 1 yaş → İlk diş hekimi ziyareti.

• 6 yaş → Fissür örtücü zamanı.